Mannen op de Maan

In het tweede deel van het avontuur maakt de pedagogische toon van Raket naar de Maan plaats voor een verhaal met de allures van een thriller. De maanexpeditie van onze helden barst van de plotwendingen en verrassingen. Twee treffende voorbeelden zijn de komst van Jansen en Janssen, die willens nillens meereizen naar de maan, en het trieste lot van Frank Wolff.

Op wetenschappelijk vlak slaagt Hergé erin om ons een voorproefje te geven van mysterieuze fenomenen zoals de kernmotor en gewichtloosheid. Net zo nodigt hij de lezer uit om de interplanetaire raket mee te besturen en neemt hij ons mee op een reis door de ruimte. Dit laatste dubbelalbum in een reeks van drie (naast Het geheim van De Eenhoorn en De schat van Scharlaken Rackham, De zeven kristallen bollen en De zonnetempel) bevestigt Hergés naam als geniale scenarioschrijver en tekenaar.

De Studios Hergé werden op 6 april 1950 opgericht om de werkdruk bij Hergé te verlichten. Bob De Moor, een uitzonderlijke tekenaar, voegde zich op 6 maart 1951 bij het team en werd de hoeksteen van de nieuwe Studios.

Zo tekende hij de belangrijkste onderdelen van de raket, de lanceerplatforms op de basis van Sbrodj, maar ook de fantastische landschappen in de ruimte en op de maan. Die grafische hoogstandjes behoren tot zijn mooiste werk. Dankzij de oprichting van de Studios kon hij het werk van Hergé voortzetten tot aan zijn dood. Meer informatie over Bob De Moor vindt u in de bespreking van het album Raket naar de maan op onze site.

Ook al speelt het verhaal zich af in een krappe ruimte, dankzij Hergés ongelooflijke talent is dit album een boeiend avontuur geworden. Hij is er voortreffelijk in geslaagd om het menselijke aspect van de maanlanding te vatten, en dat lang voordat ze in werkelijkheid plaatsvond: de angst van de astronauten voor hun vertrek, de omstandigheden van de maanlanding, de communicatie tussen onze helden en de aarde, de intense emoties die de eerste stap op de maan teweegbrengt, en de vreugde en opluchting van de technici die op dat moment op de aarde aan hun controlepost zitten. Kers op de taart is toch wel dat het verhaal werd opgebouwd aan de hand van ernstige wetenschappelijke fundamenten.

In de Griekse mythologie is Adonis een sterveling en de minnaar van de Griekse godin Aphrodite. Maar Adonis is ook de naam van een asteroïde die kapitein Haddock tijdens zijn ruimtewandeling tegenkomt.

Dat kleine hemellichaam, dat Bob De Moor vrij realistisch heeft weergegeven, trekt de kapitein naar zich toe. En zo wordt Haddock een satelliet van de asteroïde. Dat was een opmerkelijk concept voor die tijd, omdat de eerste kunstmatige satelliet (rond de aarde) pas enkele jaren later zou worden gelanceerd.

Dit is de climax van het avontuur van Kuifje en zijn vrienden. Het is een zachte landing geweest op de maan, en Kuifje zal zo meteen een adembenemend schouwspel ontdekken. Hij daalt plechtig de ladder van de raket af, zet de eerste voet op de maanbodem en doet enkele stappen.

Daarna spreekt hij de historische woorden: “Ongetwijfeld voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid loopt er een mens op de maan!” Uiteraard doet die uitspraak denken aan de legendarische woorden van Neil Armstrong: “That's one small step for (a) man, one giant leap for mankind.” (“Een kleine stap voor een mens, een grote sprong voor de mensheid.”)

Professor Zonnebloem schakelt de automatische besturing in om midden in Circus Hipparchus te landen. Hergé koos die plek op zijn maankaart als vertrekpunt voor de rest van het verhaal: een krater dicht bij de centrale meridiaan van de zichtbare kant van de maan. Die krater is vernoemd naar de Griekse astronoom en wiskundige Hipparchus. Armstrong en zijn team zijn dan weer geland in de maanzee Mare Tranquillitatis (‘Zee der rust’), verder ten noorden van de Hipparchus-krater.

Kuifjes ontdekking in een grot van onze satelliet werd intussen bevestigd, en wel na onderzoek door de Clementine-sonde (1994), die was uitgerust met een radar om het maanoppervlak te screenen. Twee jaar later maakte de NASA bekend dat er waarschijnlijk ijs op de maan aanwezig is. Hun radar had een massa ijs ontdekt die in feite een meer was met een diameter van 5 kilometer.

Nog zo'n geniale zet van Hergé is de scotch van kapitein Haddock die als gevolg van de gewichtloosheid een ‘sferische bol’ vormt. Dat komt omdat de watermoleculen elkaar aantrekken en een kracht genereren die inwerkt op het oppervlak van de vloeistof (oppervlaktespanning).

Die kracht verkleint de totale oppervlakte van de vloeistof zo sterk mogelijk, en de kleinst mogelijke oppervlakte van een volume van elke materie is een bol.

Hergé is een voortreffelijk kunstenaar wanneer het op absurditeiten aankomt! Jansen en Janssen ‘struikelen over’ hun eigen voetafdrukken, een beetje zoals de gag in Kuifje en het zwarte goud; en Janssen besluit: “Het kan onmogelijk EEN van ons zijn: er lopen TWEE sporen naast elkaar!”, waarop Jansen: “Volstrekt uitgesloten! Want er lopen TWEE sporen, en wij zijn alleen!” In hun gedachten zijn Jansen en Janssen één enkel iemand!

Het zal veel lezers zijn opgevallen: de helmen die Kuifje en zijn vrienden in de ruimte dragen, zijn doorzichtig. Dat is allerminst een fout van Hergé. De keuze werd gemaakt om de gezichten van de personages goed te kunnen zien. Astronautenhelmen beschikken over filters die bescherming bieden tegen de hevige straling van de zon.

Vanaf het begin van het verhaal is de hoeveelheid zuurstof een problematische kwestie. Omdat er te veel mensen aan boord zijn, staat het als een paal boven water: de inzittenden van de raket zullen met een zuurstoftekort te kampen krijgen. Ingenieur Wolff is niet bepaald gemaakt voor een bestaan als slechterik: hij wordt verteerd door wroeging en is tot alles bereid om het goed te maken. Hij wil zijn vrienden redden en zijn zware schuld aflossen, dus besluit hij zijn leven te geven. Die scène werd door de Kerk gecensureerd en moest door de tekenaar aangepast worden. Dat deed Hergé tegen wil en dank, en zo zette hij de deur naar een eventueel mirakel op een kier. De afscheidsbrief van Wolff doet vermoeden dat hij misschien aan deze nochtans onvermijdelijke dood kan ontsnappen. Zo wordt het suïcidale element van de handeling minder benadrukt en kan Frank Wolff op verlossing blijven hopen.