Het gebroken oor
Het gebroken oor (1937) is één lange, spannende achtervolging. Kuifje vertrekt naar Zuid-Amerika, op zoek naar een gestolen fetisj. Daar staan allerlei militaire en economische belangen op het spel, die onder meer uitmonden in de driejarige Gran Chapo-oorlog tussen Bolivia en Paraguay. Een Arumbaya-beeldje wordt gestolen... en duikt vervolgens opnieuw op in het museum. Maar Kuifje weet een niet onbelangrijk detail te onthullen: niet de originele fetisj werd teruggegeven, wel een eenvoudige replica. Welk mysterie bevat het beeldje? Waarom wordt de diefstal ervan toegedekt? Kuifje vertrekt naar Zuid-Amerika, waar hij de sleutel tot dit raadsel hoopt te vinden.
Koop de digitale versie
Via de app ‘De avonturen van Kuifje’ in de App Store of op Google Play.
Test uw kennis
+
Het zesde album in de serie verscheen in 1937, met een afbeelding van klein formaat op de cover en grijze (of witte) schutbladen. Dit is ongetwijfeld de zeldzaamste en meest begeerde versie onder verzamelaars. Volgens sommigen was de eerste versie van Het gebroken oor die met de blauwe schutbladen, maar dat is niet het geval. De blauwe schutbladen verschenen in de tweede versie die begin 1938 uitkwam.
Covers en schutbladen: een heel verhaal
De blauwe schutbladen verschenen voor het eerst in 1937, op initiatief van Charles Lesne. Het ging om een dubbele donkerblauwe pagina op dik grijs papier, met 34 extra illustraties. Het gebroken oor had blauwe schutbladen moeten hebben vanaf de eerste druk, die tegelijk uitkwam met de herdrukken van Kuifje in Congo en Kuifje in Amerika in 1937, maar de eerste exemplaren van Het gebroken oor hadden grijze schutbladen. En daarom zijn ze zo zeldzaam!
De fetisj als rode draad
De rode draad in dit nieuwe avontuur van Kuifje is de diefstal van een fetisj. Die misdaad brengt de reporter tot in het hart van het Amazonewoud. Het verhaal begint ‘intiem’ en intrigerend, net als bij Sherlock Holmes, maar neemt een onverwachte wending en groeit uit tot een heroïsche ontdekkingsreis.
Het o zo gegeerde object is een Arumbaya-fetisj, een precolumbiaans houten beeldje dat deel uitmaakt van de collecties van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel. Dit beeldje heeft weinig gemeen met enig ander object uit het Amazonegebied en komt waarschijnlijk uit Trujillo, een regio in het noorden van Peru. Het gebroken oor is ook een running gag over de diefstal van de fetisj: echt gebeurd of toch niet?
San Theodoros als ‘politiek model’
San Theodoros staat eerst symbool voor de politieke instabiliteit en het geweld dat Latijns-Amerika al zo lang kenmerkt (Het gebroken oor) en evolueert daarna tot model van een derdewereldland waar schijnbaar ideologische botsingen de strijd van de clans tegen de al even onderdrukkende macht camoufleren (Kuifje en de Picaro’s). Het gebroken oor “legt als een soort naïeve reportage vast hoe een westerling in de jaren ‘30 zich Zuid-Amerika inbeeldde.” (P. Goddin, Hergé et les Bigotudos, Casterman, p.15).
Hergé stipt hierin verschillende elementen aan die deel uitmaken van de Latijns-Amerikaanse realiteit: een revolutie, staatsgrepen, wapenverkoop, smokkel allerlei, de spelletjes die militairen en multinationals spelen...nales...
Ironische geïllustreerde fabel of grappige parabel?
Hergé haakt in op de stelling uit Le Crapouillot (een van zijn documentaire bronnen): de dictators en marionettenregimes van de bananenrepublieken werden gemanipuleerd door de hoogste regionen van de internationale financiële wereld en de militair-industriële blokken van de toenmalige grootmachten: de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Zij zijn verantwoordelijk voor en zetten aan tot staatsgrepen, revoluties en oorlogen.
Bolivar en Olivaro: eenzelfde strijd
De bevrijder van San Theodoros, generaal Olivaro (1805-1899), is een duidelijke toespeling op generaal Bolivar, de bevrijder van de Spaanse koloniën (de koloniën in het noorden die samen Groot-Colombia vormden).
Basil Bazaroff
Ook voor Basil Bazaroff vond Hergé inspiratie in Le Crapouillot. De van oorsprong Griekse Sir Basil Zaharoff had zo’n goede neus voor zaken dat hij zichzelf onmisbaar maakte voor de leiders van de grote mogendheden. Hij verkocht wapens aan alle betrokken partijen en kreeg daarbij ruggensteun van politici en grootbankiers.
Volgens Le Crapouillot was hij een van de machtigste mensen ter wereld. In Het gebroken oor maakt hij een transformatie door tot Basil Bazaroff, eveneens wapenhandelaar.
De Gran-Chaco-oorlog tussen Bolivia en Paraguay
Dit gebied zonder economisch belang was tussen beide landen verdeeld, tot er in 1931 olie werd ontdekt … Opnieuw dienden de artikelen van Antoine Zichka voor Le Crapouillot en hoofdstuk XI van diens boek La Guerre secrète pour le pétrole (uitgeverij Payot, 1933) als bron voor Hergé. Hergé had het thema ‘olie’ al behandeld in Kuifje in Amerika en zou het weer oppakken in Kuifje en het zwarte goud.
Tijdens de Gran-Chaco-oorlog van 1932 tot 1935 kwamen Bolivia en Paraguay tegenover elkaar te staan. Het verdrag van 21 juli 1938 wees het grootste deel van de betwiste gebieden toe aan Paraguay. Bolivia kreeg toegang tot de Paraguay-rivier. Hergé gaf het conflict in zijn album met een woordspeling de naam Gran Chapo. Daarin staan twee denkbeeldige landen tegenover elkaar: San Theodoros (met hoofdstad Las Dopicos), alias Bolivia (met hoofdstad La Paz), en Nuevo Rico (met hoofdstad Sanfacion), alias Paraguay (met hoofdstad Asunción).
Een levensecht vliegtuig
Het vliegtuig met Alonzo Perez en Ramon Bada is een Breguet Wibault-Penhoet 283, een driemotorig vliegtuig van Air France met een opvallend landingsgestel met wielkappen.
Vakje D3 van pagina 12 van Het gebroken oor. © Hergé / Tintinimaginatio - 2025
Breguet Wibault-Penhoet 283 van Air France
De weg des doods
De weg die Kuifje neemt nadat hij is ontsnapt uit de kerker van generaal Alcazar, lijkt echt te bestaan. Het gaat om de gevaarlijkste weg ter wereld: de Yungas Road, de beruchte ‘dodenweg’ in Bolivia, in de jaren 1930 aangelegd door Paraguayaanse krijgsgevangenen. Ook Kuifje haalt het trouwens maar net …
Vakje C3 van pagina 39 van Het gebroken oor. © Hergé / Tintinimaginatio - 2025
Yungas Road © psamathe.net 2015-2020. Alle rechten voorbehouden.
In de voetsporen van Percy H. Fawcett
We kunnen Kuifjes omzwervingen volgen vanaf het moment dat hij van de brug springt over de rivier die de grens vormt tussen Bolivia en Paraguay, waarna hij aankomt bij de haciënda van Don José Trujillo en een prauw neemt om de Arumbaya’s te gaan zoeken. In Le Petit Vingtième van 5 november 1936 vertelt Don José aan Kuifje: “De laatste die de tocht erheen heeft aangedurfd was een Engelse ontdekkingsreiziger. Ridgewell. Hij is meer dan tien jaar geleden vertrokken.”
De laatste brief van luitenant-kolonel Percy H. Fawcett aan zijn vrouw is gedateerd op 29 mei 1925... Percy H. Fawcett vloeide uit Hergés pen als Ridgwell, Engels ontdekkingsreiziger en blaaspijpkampioen.
Twee rivaliserende stammen in het Amazonegebied
In het hart van het Amazonewoud ontmoet Kuifje Ridgwell en de Arumbaya’s, precies op de plek waar de Engelse ontdekkingsreiziger H. Fawcett verdween! De Arumbaya's praten een soort Brussels dialect en hebben veel weg van de Jivaro-indianen, met de koppensnellende Bibaro’s als aartsvijanden. De Arumbaya’s wonen op de oevers van de Badurayal-rivier.
Hergé raadpleegde Reizen naar Amerika, het boek van Ch. J. Walker, uitgegeven door Zwartman’s (1875), dat ook Kuifje voor zijn reis doorneemt.
Fragment uit de tekenfilm
+
